MAITIA NUN ZIRA? dokumentala Begi Belarri zikloan

 Lehen mundu gerla garaian 1915-1918 artean, Prusiako Komisio fonografikoak Alemaniako preso-esparruetan zeuden presoak grabatu zituen. Horien artean 10 euskal preso. 2014an eta 2016an, soinu hauen kopia digitala jaso du Euskal kultur Erakundeak Berlingo Etnologia Museoaren eta Humbold Unibertsitatearen eskutik. 

EKE eta Mondragon-Aretxabaletako ikus-entzunezko unibertsitatearen partaidetzak lagunduta, Elena Canas eta Ainara Menoyo ikasleek artxibo berezi hauek aztertu eta Maitia nun zira? dokumentala sortu dute. Lan hau, Eusko Ikaskuntza 2016 Bideo-Dokumental alorrean saritua izan da.

Wilhelm Doegen (1877-1967) aleman hizkuntzalariak 1914ko otsailean, Prusiako kultur Ministerioari proposatzen dio « mundu guziko herrialdeen » ahozko artxibo bilduma bat sortzea. Horrela sortu zen Komisio fonografikoa 1915ko urriaren 27an. Carl Stumpf ikerlariaren zuzendaritzapean 30 bat aleman zientzialari aditu biltzen ditu, horien artean Georg Schünemann (1884-1945) eta Hermann Urtel (1873-1926) erromanista eta euskara hizkuntzan adituak.

Komisioaren helburua hau da: « … Alemaniako preso-esparruetan diren jatorri anitzetako presoak disko soinudunetan grabatu, araberako testuei lotuz. »

1915 bukaera eta 1918 bukaera bitartean, komisioko antropologo, hizkuntzalari eta musikologoak 29 preso-eremu bisitatu zituzten. Beraien jardunaren emaitza izan zen 1030 ezkozko zilindro eta 1650 disko gramafonikoren grabaketa.

1030 ezkozko zilindroen artean 34 euskaraz dira, soilik kantuz osatuak. 4 preso grabatu zituzten: Antoine eta Jean-Baptiste Suhas lapurtarrak, Joseph Jaureguiber et Pierre Ascarateil zuberotarrak. Disko gramafonikoetan berriz,  10 presoren ahotsak entzun daitezke:

• 5 lapurtar: Arrangoitzeko Suhas anaiak, Larresoroko Laurent Issuribehere, Hazparneko Pierre Labadie eta Donibane-Lohizuneko Jean-Baptiste Mendiburu;
• 2 baxenabartar : Ainize-Monjoloseko Jean Noël Irigoyen eta Armendaritzeko Pierre Mendiburu;
• 3 zuberotar : Larraineko Joseph Jaureguiber, Altzaiko Pierre Ascarateil eta Garindaineko Saint-Jean Bidegaray.

Ahozko altxorrak, ezohiko interesez gain, izan historia, hizkuntza ala musika ikuspegitik, zigilu berezi batez betirako markatuak dira, gerlaren eta gatibutasunaren egoera latzarena, eta ondorioz « objektu sentsible » gisa ekarriak.

Solasaldia:

Elena Canas (Gasteiz 1993): Zuzendaria. Ikus-entzunezko komunikazioa ikasi zuen Mondragon Unibertsitatean. Ikasketak egiten ari zen bitartean Zadorra Producciones-en praktikak egin zituen kamera operatzaile gisa ETBko albistegietarako. Ondoren, Radio Vitorian (EiTB) praktikak extrakurrikularrak egin zituen kazetari moduan. Momentu honetan Bulgarian dago Nu Boyana zinema estudioetan lanean, harreman publikoetan.

Ainara Menoyo Peral (Zornotza 1994): Zuzendaria. Ikus-entzunezko komunikazioan graduatuta Mondragon Unibertsitatean. Bitart New Media ekoiztetxean praktikak egin zituen; eta praktikak extrakurrikularrak Mondragon Unibertsitateko Goi Eskola Politeknikoan egin zituen, urtebetez komunikazioko departamenduan. Gaur egun, marketin digitaleko masterra ikasten du eta bitartean Last Tour enpresan dago, marketin online departamenduan.

Maider Bedaxagar (Urdiñarbe 1987): Zuberotar kantaria, Amaren Alabak taldeko kidea. Euskal filologia ikasketak egin zituen Baionan eta Gasteizen. Ondotik Baionako liburutegian aritu zen lanean 4 urtez, euskarazko liburu, eskuizkribu, eta artxiba zaharren dokumentazioan. Euskarazko edo Euskal-Herriari lotutako artxiboen pasioa sortu zitzaion, eta hainbat bidaia egin ditu Europan dokumentuen jakinminez. Egun, Mauleko Mediatekan eta IKAS Pedagogia Zentroan dabil lanean.

Maite Deliart Lacarra: Azkainen bizi, mendiak begi bistan ditudala, Larrunetik Jaizkibelera, natura eta euskal kulturzale naiz. Euskal kultur erakundean Uztaritzen ari naiz lanean, ahozko ondare mailan bai eta web multimedia integrazio lanetan www.eke.org atarian.

BEGI BELARRI zikloaren programazioa osoa